Złożenie wniosku o upadłość jako sposób na uniknięcie odpowiedzialności za zobowiązania podatkowe spółki przez członków zarządu

Jednym z podstawowych sposobów na uniknięcie odpowiedzialności za zobowiązania podatkowe oraz zobowiązania względem ZUS spółki przez członków jej zarządu jest terminowe złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości. Jest to przesłanka egzoneracyjna, która zgodnie z orzecznictwem nie wymaga faktycznego wszczęcia postępowania upadłościowego, lecz jedynie skutecznego – a więc prawidłowego formalnie i terminowego – złożenia wniosku. W praktyce oznacza to, że nawet jeśli sąd oddali taki wniosek, sam fakt jego prawidłowego złożenia może stanowić podstawę do uniknięcia odpowiedzialności.

Wymóg skutecznego zgłoszenia wniosku upadłościowego

Jak wskazuje art. 116 Ordynacji podatkowej, istotnym warunkiem dla uniknięcia odpowiedzialności jest zgłoszenie wniosku w sposób prawidłowy, czyli wolny od braków formalnych. Z tego powodu zwrot wniosku przez sąd upadłościowy ze względu na jego wadliwość skutkuje brakiem spełnienia przesłanek egzoneracyjnych (wyrok NSA z 10.04.2015 r., II FSK 852/13). Warto podkreślić, że samo przygotowanie wniosku powinno być dokonane ze szczególną starannością, aby uniknąć ryzyka jego odrzucenia lub zwrotu.

Moment, w którym należy złożyć wniosek

Zgodnie z art. 21 ust. 1 Prawa upadłościowego, dłużnik powinien zgłosić wniosek o ogłoszenie upadłości w terminie 30 dni od momentu, w którym wystąpił stan niewypłacalności. Opóźnienie w złożeniu wniosku może skutkować osobistą odpowiedzialnością członków zarządu za długi spółki. Warto więc monitorować sytuację finansową przedsiębiorstwa i reagować w odpowiednim czasie.

Prawo upadłościowe wyróżnia dwie przesłanki niewypłacalności:

1. Przesłanka płynnościowa – gdy dłużnik nie reguluje wymagalnych zobowiązań przez okres dłuższy niż trzy miesiące (art. 11 ust. 1a PU). W praktyce oznacza to, że jeśli firma zalega z płatnościami przez dłuższy okres, zarząd powinien podjąć działania zmierzające do oceny jej sytuacji finansowej.
2. Przesłanka zadłużeniowa – gdy zobowiązania spółki przewyższają wartość jej majątku przez okres co najmniej 24 miesięcy (art. 11 ust. 2 PU). W takim przypadku zarząd musi przeprowadzić dokładną analizę bilansową i ustalić, czy spółka faktycznie utraciła zdolność do regulowania swoich zobowiązań.

Charakter zobowiązań podatkowych a termin zgłoszenia upadłości

Zobowiązania podatkowe powstają z mocy prawa i ich określenie przez organy podatkowe ma charakter deklaratoryjny. Oznacza to, że termin do złożenia wniosku o upadłość powinien być liczony od momentu, w którym spółka obiektywnie zaprzestała regulowania swoich zobowiązań, a nie od momentu wydania decyzji przez organ podatkowy (wyrok NSA z 15.02.2006 r., I FSK 114/05). Warto również podkreślić, że zarząd spółki powinien na bieżąco monitorować swoje zobowiązania wobec ZUS i urzędu skarbowego, aby uniknąć sytuacji, w której przekroczenie terminów płatności skutkować będzie odpowiedzialnością osobistą.

Wpływ wierzytelności spornych na ocenę niewypłacalności

Niejasności w praktyce orzeczniczej budzi kwestia wierzytelności spornych. Czołowa doktryna wskazuje, że sporne wierzytelności nie powinny być uwzględniane przy ocenie zadłużeniowej przesłanki niewypłacalności. Jednak orzecznictwo NSA oraz sądów powszechnych jest bardziej rygorystyczne i skłania się ku konieczności ich uwzględniania (wyrok SA z 3.04.2013 r., I ACa 148/13). Dlatego w przypadku, gdy spółka prowadzi spór dotyczący zobowiązań finansowych, konieczne jest dokładne przeanalizowanie wpływu tego sporu na jej sytuację finansową i ewentualne podjęcie działań restrukturyzacyjnych.

Konsekwencje dla członków zarządu i rekomendacje

Dla członków zarządu oznacza to, że:

1. Złożenie wniosku o upadłość w terminie określonym w Prawie upadłościowym może zwolnić ich z odpowiedzialności podatkowej.
2. Kluczowe jest prawidłowe i kompletne zgłoszenie wniosku – brak formalny może skutkować jego zwrotem i utratą ochrony.
3. Konieczna jest rzetelna analiza momentu powstania niewypłacalności, uwzględniająca orzecznictwo dotyczące domniemań niewypłacalności.
4. Członkowie zarządu powinni zapewnić prowadzenie bieżącego monitoringu sytuacji finansowej spółki i w razie potrzeby skorzystać z doradztwa prawnego w celu określenia optymalnego momentu na złożenie wniosku.

Podsumowanie

Prawidłowe i terminowe złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości może uchronić członków zarządu przed osobistą odpowiedzialnością za długi spółki. Kluczowe jest jednak, aby zarząd stale monitorował kondycję finansową firmy oraz podejmował odpowiednie działania na etapie pierwszych sygnałów problemów płynnościowych. Nieodpowiednie zarządzanie sytuacją upadłościową może skutkować poważnymi konsekwencjami, w tym także odpowiedzialnością karną.

Jeśli masz pytania dotyczące odpowiedzialności zarządu lub chcesz skorzystać z pomocy prawnej w zakresie postępowania upadłościowego, skontaktuj się z naszą kancelarią – pomożemy w podjęciu właściwych kroków prawnych.

C&O to kancelaria adwokatów i radców prawnych z wieloletnim doświadczeniem. Od lat pomagamy przedsiębiorcom i osobom fizycznym. Nie boimy się trudnych spraw.