Na czym polega
upadłość spółki?

Od momentu powstania niewypłacalności osoby zarządzające spółką mają tylko 30 dni na złożenie do sądu wniosku o upadłość wraz z niezbędnymi załącznikami. Sąd bada wniosek a w tym czasie może wyznaczyć dla spółki zarządcę tymczasowego, którego głównym zadaniem jest sprawdzenie stanu majątku i finansów upadłego przedsiębiorstwa. Jeżeli wniosek jest prawidłowy pod względem merytorycznym i formalnym Sąd ogłasza upadłość spółki i wyznacza Syndyka, którego głównym zadaniem jest zakończenie działalności spółki i sprzedaż całego jej majątku. Istnieje również możliwość sprzedania sprzedania przedsiębiorstwa w całości, oczywiście jeżeli znajdzie się chętny kupiec. Może nim być również podmiot wskazany przez upadłego. Środki finansowe uzyskane ze sprzedaży majątku upadłej spółki środki zostają następnie podzielone pomiędzy wierzycieli na podstawie przygotowanych przez syndyka planów podziału.

Wniosek o upadłość należy złożyć w nieprzekraczalnym terminie 30 dni od dnia powstania niewypłacalności. Niewypłacalność jest rozumiana jako trwała utrata przez spółkę możliwości regulowania wymagalnych zobowiązań pieniężnych. Moment powstania niewypłacalności bywa ciężki do uchwycenia, zaś z przekroczeniem obowiązkowego terminu wiążą się dotkliwe konsekwencje dla osób zarządzających, dlatego już w razie pojawienia się pierwszych problemów finansowych najlepiej skonsultować sytuację spółki ze specjalistami i rozważnie podejmować kolejne działania.

Podstawową przesłanką uznania spółki za niewypłacalną jest sytuacja, w której przestaje ona płacić swoje zobowiązania w terminie i brak jest perspektyw na poprawę. Jest to tak zwana przesłanka “płynnościowa”. Nie każde opóźnienia płatności oznaczają od razu niewypłacalność, ale jeżeli są one dłuższe niż 3 miesiące, to prawo upadłościowe wprowadza domniemanie, że w takiej sytuacji spółka stała się niewypłacalna i w razie sporu to na spółce będzie ciążył obowiązek wykazania, że było inaczej. W przypadku spółek kapitalowych (a więc przede wszystkim spółki z o.o.) istnieje jeszcze druga przesłanka niewypłacalności – “majątkowa”. Jeżeli długi spółki stały się większe od wartości jej majątku, a stan ten utrzymuje się przez co najmniej 24 miesiące to również wówczas spółka jest uważana za niewypłacalną – i to nawet jeżeli nie ma żadnych zaległości w spłacie swoich zobowiązań. 

Czasami moment, w którym spółka stała się niewypłacalna może być trudny do uchwycenia. Może się zdarzyć, że w rozumieniu prawa spółka jest już niewypłacalna, nawet jeżeli nie ma żadnych zaległości płatniczych, ale wystąpiło jakieś zdarzenie gospodarcze – na przykład kontrahent wypowiedział kluczową umowę – i już wówczas wiadomo, że spółka nie będzie w stanie dalej funkcjonować. Z drugiej strony może zdarzyć się również tak, że spółka ma kilkumiesięczne zaległości płatnicze, ale zbliża się moment finalizacji dużego kontraktu, z którego środki pozwolą na ich spłatę i pomimo tego, że zaległości przekraczają ustawową granicę 3 miesięcy – niewypłacalność jeszcze nie nastąpiła. Powstanie momentu niewypłacalności jest często ocenne i zależy od interpretacji wielu zdarzeń gospodarczych, w tym również perspektyw na przyszłość i szans ich realizacji. Właściwe ustalenie momentu niewypłacalności jest natomiast kluczowe z perspektywy terminowego złożenia wniosku o upadłość i uniknięcia osobistej odpowiedzialności osób zarządzających.

Zgodnie z art. 21 ustawy prawo upadłościowe w przypadku wystąpienia niewypłacalności każdy przedsiębiorca ma obowiązek złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości w terminie 30 dni od tego momentu. W przypadku spółek obowiązek ten spoczywa na osobach zarządzających.  Zaniechanie tego obowiązku może wiązać się z dotkliwymi konsekwencjami finansowymi dla odpowiedzialnych za to osób, a w niektórych przypadkach również odpowiedzialnością karną. Termin 30 dni jest w praktyce bardzo krótki, bo samo przygotowanie wniosku i skompletowanie wszystkich załączników bywa skomplikowane i czasochłonne.

Trudno na pierwszy rzut oka dostrzec jakie korzyści mogą wiązać się ze złożeniem wniosku o upadłość spółki. Upadłość z reguły prowadzi przecież do zakończenia działalności gospodarczej i faktycznej likwidacji spółki. Należy jednak pamiętać, że złożenie wniosku o upadłość spółki jest prawnym obowiązkiem osób nią zarządzających. Wykonanie tego obowiązku jest jedynym pewnym sposobem na uniknięcie przez te osoby poważnych konsekwencji: osobistej odpowiedzialności za zobowiązania spółki, odpowiedzialności karnej oraz zakazu prowadzenia działalności gospodarczej, który może zostać orzeczony na okres aż 10 lat – w zależności od stopnia zawinienia. Dodatkowo, prawo upadłościowe wprowadza rozwiązania umożliwiające – nawet po ogłoszeniu upadłości – na zachowanie bytu prowadzonego przedsiębiorstwa i ocalenie miejsc pracy. Przedsiębiorstwo może zostać sprzedane w całości wskazanemu przez upadłą spółkę inwestorowi. Przepisy upadłościowe umożliwiają również doprowadzenie do porozumienia z wierzycielami i polubowne zakończenie upadłości.

Obowiązek złożenia wniosku o upadłość spółki spoczywa na osobach nią zarządzających. Najczęściej będą to członkowie zarządu – w przypadku spółek kapitałowych oraz wspólnicy zarządzający – w przypadku spółek osobowych. Należy jednak zdawać sobie sprawę z tego, że obowiązek ten obejmuje również likwidatorów – jeżeli niewypłacalność spółki wystąpiła w toku jej likwidacji oraz na zarządcach sukcesyjnych – w przypadku dziedziczenia. Również te osoby mogą ponieść przykre konsekwencje związane z zaniedbaniem tego obowiązku.

Poza przedsiębiorcami przepisy prawa upadłościowego dopuszczają złożenie wniosku o upadłość również przez wspólników spółek osobowych, odpowiadających całym majątkiem za ich zobowiązania oraz wspólników spółek partnerskich. Na tych osobach również spoczywa obowiązek złożenia takiego wniosku w przypadku zaktualizowania się przesłanek, a więc przede wszystkim niewypłacalności. Najczęstszą sytuacją, w której taki obowiązek się aktualizuje będzie oczywiście niewypłacalność i upadłość samej spółki. W takich przypadkach można łącznie złożyć wniosek o upadłość spółki oraz jej wspólników. Sąd może podjąć decyzję, że wszystkie postępowania upadłościowe będą prowadzone wówczas łącznie, co pozwoli na znaczne ograniczenie kosztów i czasu. 

Wniosek o upadłość spółki należy zgłosić do Sądu upadłościowego właściwego ze względu na miejsce prowadzonej działalności. Jest to ściśle sformalizowany wniosek, który powinien zawierać wszystkie określone prawem załączniki, takie jak przykładowo: aktualny wykaz majątku spółki wraz ze wstępną wyceną wszystkich składników, aktualny bilans spółki czy spis jej wierzycieli. Wniosek może również zawierać propozycję sprzedania przedsiębiorstwa w całości wskazanemu inwestorowi. Prawidłowe przygotowanie wniosku i załączników najczęściej jest czasochłonne, dlatego nie warto czekać na ostatnią chwilę, lecz odpowiednio wcześniej przystąpić do ich przygotowania. Przewidziany prawem 30 dniowy termin jest bardzo krótki, zaś z jego przekroczeniem mogą wiązać się dotkliwe konsekwencje dla osób zarządzających.

Złożenie wniosku o upadłość spółki wiąże się z koniecznością poniesienia niemałych kosztów. Samo przygotowanie prawidłowego wniosku najczęściej zleca się specjalistom, których wynagrodzenie zależy w głównej mierze od rozmiarów spółki i stopnia skomplikowania sytuacji. W przypadku prostych wniosków koszt ten nie powinien przekraczać ok. 10-15 tys zł, ale może istotnie wzrosnąć jeżeli sytuacja jest skomplikowana a zakres działalności znaczny. Złożenie wniosku wiąże się z koniecznością uiszczenia kosztów sądowych. Opłata sądowa wynosi 1.000,- zł ale poza nią należy uiścić również zaliczkę na koszty postępowania w wysokości jednokrotności przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia (7.768,33 zł w 2024r.). Nieuiszczenie wymaganych prawem opłat spowoduje zwrot wniosku, który w takim przypadku nie wywoła żadnych skutków prawnych, a w szczególności nie obroni osób zarządzających spółką przed osobistą odpowiedzialnością.