Jednym z częściej zadawanych przez osoby odpowiedzialne za spółkę będącą pracodawcą pytań poprzedzających decyzję o złożeniu wniosku o ogłoszenie upadłości spółki, jest kwestia tego jak wyglądać będzie wówczas sytuacja pracowników. Pytanie to jest zresztą całkowicie zasadne – postępowanie upadłościowe zmierza bowiem do zakończenia bytu prawnego spółki i wiąże się zwykle z wygaszeniem jej działalności. Niestety więc, w standardowej sytuacji upadłość spółki wiąże się z koniecznością zakończenia współpracy z pracownikami. W niniejszym wpisie postaramy się więc przybliżyć, w jaki sposób upadłość spółki wpływa na prawa pracowników.
Ogłoszenie upadłości – czy powoduje automatyczne zwolnienie pracowników?
Na wstępie należy podkreślić, iż samo otwarcie postępowania upadłościowego wobec spółki będącej pracodawcą nie powoduje automatycznie skutku w postaci rozwiązania umów o pracę. Nie zmieniają się wówczas również obowiązki pracowników, którzy w dalszym ciągu muszą wykonywać swoje obowiązki. Warto również dodać, iż po ogłoszeniu upadłości kontrolę nad upadłą spółką przejmuje syndyk i to on odpowiada za zarządzanie spółką – w tym za kwestie związane z pracownikami.
Prawo pracodawcy do wypowiedzenia umowy
O ile samo ogłoszenie upadłości nie wywołuje z mocy prawa skutku w postaci rozwiązania umów o pracę, o tyle ogłoszenie upadłości pracodawcy jest przyczyną uzasadniającą wypowiedzenie umów o pracę przez syndyka. Innymi słowy, jeśli taka będzie decyzja syndyka, może on złożyć wypowiedzenie umowy o pracę nawet wszystkim pracownikom spółki. Co ważne, tyczy się to nawet pracowników chronionych przed wypowiedzeniem przez przepisy szczególne – a więc m. in. pracowników w czasie ochrony przedemerytalnej, pracowników w ciąży, na urlopie macierzyńskim, rodzicielskim lub na zwolnieniu lekarskim.
Krótszy okres wypowiedzenia umowy o pracę
Upadłość pracodawcy jest także podstawą do skrócenia okresu wypowiedzenia umowy o pracę. Zgodnie z przepisami (art. 36 Kodeksu pracy), w przypadku upadłości pracodawcy możliwe jest skrócenie trzymiesięcznego okresu wypowiedzenia nawet do jednego miesiąca. Pracownik, którego okres wypowiedzenia został skrócony, ma jednak prawo do odszkodowania w wysokości wynagrodzenia za pozostały okres wypowiedzenia. Oznacza to innymi słowy, iż pracownik otrzyma wynagrodzenie – a nie będzie zobowiązany wykonywać pracy.
Odprawy dla pracowników w związku z upadłością spółki
W przypadku upadłości spółki zatrudniającej co najmniej 20 pracowników, spółka ma również obowiązek wypłaty odpraw. Wysokość tych odpraw zależy od długości okresu zatrudnienia u danego pracodawcy:
- Pracownik zatrudniony krócej niż 2 lata otrzymuje odprawę w wysokości jednego miesięcznego wynagrodzenia brutto.
- Pracownik zatrudniony od 2 do 8 lat ma prawo do odprawy w wysokości dwóch miesięcznych wynagrodzeń brutto.
- Pracownik zatrudniony powyżej 8 lat otrzymuje odprawę równą trzem miesięcznym wynagrodzeniom brutto.
Wypłata wynagrodzeń oraz odpraw – czy pracownicy mają pierwszeństwo przed wierzycielami?
Oczywistym jest, iż spółka w upadłości nie posiada zwykle środków wystarczających na dobrowolną spłatę całego zadłużenia względem wszystkich wierzycieli. Powszechnie wiadome jest również, iż wierzyciele upadłych spółek zwykle otrzymują spłaty na poziomie kilku bądź kilkunastu procent swojej należności. Należy jednak podkreślić, iż przepisy prawa upadłościowego przewidują uprzywilejowanie pracowników względem pozostałych wierzycieli. Należne pracownikom zaległe wynagrodzenie z okresu przed ogłoszeniem upadłości spółki stanowi I kategorię wierzytelności – a więc kategorię zaspokojoną w pierwszej kolejności – przed chociażby kontrahentami spółki czy jej klientami. Wynagrodzenie pracowników za okres po ogłoszeniu upadłości spółki jest zaś chronione jeszcze bardziej i traktuje się je jako koszt postępowania upadłościowego. Oznacza to, iż jest zaspokajane z pierwszeństwem przed wszystkimi innymi wierzycielami.
Czy pracownicy muszą zgłaszać syndykowi swoje roszczenia o wypłatę zaległych wynagrodzeń?
Pracownicy nie muszą zgłaszać swoich roszczeń do syndyka czy sądu upadłościowego, ale mogą to zrobić, zwłaszcza gdy istnieją wątpliwości co do rzetelności prowadzenia spraw kadrowych przez spółkę. Wierzytelności wynikające z listy płac lub dokumentów potwierdzających czas pracy sąd powinien uwzględnić z urzędu, ale jeśli dokumentacja nie jest kompletna, pracownik powinien zadbać o swoje interesy samodzielnie.
Co jeśli spółka nie ma pieniędzy na wypłatę wynagrodzenia oraz odpraw dla pracowników?
W przypadku ogłoszenia upadłości przez spółkę, prawa pracowników są chronione przez Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych (FGŚP). Jeżeli pracodawca nie jest w stanie wypłacić należnych świadczeń, takich jak wynagrodzenie, świadczenia chorobowe, odprawy, odszkodowania czy ekwiwalent za urlop, fundusz ten może pokryć te zobowiązania, przynajmniej w pewnym zakresie. Temat ten jest jednak złożony i warto poświęcić mu osobny artykuł, który zapewne niedługo pojawi się na naszym blogu.
Podsumowanie
Ogłoszenie upadłości przez spółkę jako pracodawcę jest skomplikowaną sytuacją, która wpływa na prawa i obowiązki obu stron stosunku pracy. Pracownicy, choć w większości przypadków znajdują się pod ochroną prawa, muszą być świadomi swoich praw i możliwości w kontekście zabezpieczenia swoich interesów finansowych. Ogłoszenie upadłości przez pracodawcę powinno być dla pracownika sygnałem do rozważenia dalszych kroków.
