W przypadku przedsiębiorców wniosek o ogłoszenie upadłości może złożyć zarówno dłużnik jak i każdy z jego wierzycieli osobistych. Postępowanie upadłościowe w odniesieniu do konsumentów rządzi się jednak innymi zasadami. Podczas gdy głównym celem postępowania upadłościowego prowadzonego wobec przedsiębiorców jest jak największe zaspokojenie wierzycieli, to w przypadku upadłości konsumenckiej jest doprowadzenie do oddłużenia, a więc umorzenia niespłaconej części zobowiązań. Nie oznacza to oczywiście, że interesy wierzycieli w przypadku upadłości konsumenckiej nie są w ogóle brane pod uwagę, ale niewątpliwie schodzą na drugi plan.
Konsekwencją takiego podejścia jest to, że wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej powinien pochodzić od samego dłużnika – bo to właśnie w jego interesie leży uzyskanie oddłużenia. Wierzycielom prawo do złożenia takiego wniosku przysługuje tylko w wyjątkowych przypadkach – jeżeli dłużnik w przeszłości prowadził działalność gospodarczą a nie upłynął jeszcze rok od jej zakończenia albo jeżeli dłużnik faktycznie prowadził działalność gospodarczą, ale jej formalnie nie zarejestrował w CEiDG. Nawet jednak w takim przypadku postępowanie upadłościowe będzie prowadzone w tzw. trybie konsumenckim.
W odniesieniu do konsumentów złożenie wniosku o upadłość nie jest ich obowiązkiem – jak w przypadku przedsiębiorców, lecz uprawnieniem. Nie ma żadnego konkretnego terminu, w którym konsument powinien złożyć wniosek o upadłość i nie ma również żadnych konsekwencji jeżeli tego nie uczyni. Nadmierna odwlekanie tego w czasie może jednak okazać się niekorzystne, ponieważ może zostać potraktowane jako zwiększenie przez dłużnika stopnia swojej niewypłacalności, co może wiązać się dla niego z negatywnymi konsekwencjami, w tym w szczególności ze zwiększeniem zakresu obowiązkowej spłaty wierzycieli przed uzyskaniem oddłużenia.
