W miarę spokojna sytuacja międzynarodowa i brak realnego zagrożenia wojną sprawiły, że obowiązki związane ze służbą wojskową jawiły się jako mało istotny relikt dawnych czasów. Dla wielu osób jedynym kontaktem ze służbą wojskową było poddanie się obowiązkowej kwalifikacji wojskowej, uzyskanie odpowiedniej kategorii i przeniesienie do rezerwy. Na tym kontakt z wojskiem najczęściej się kończył i mało kto dalej zaprzątał sobie głowę związanymi ze służbą wojskową obowiązkami. Sytuacja uległa radykalnej zmianie w momencie wybuchu wojny na ukrainie. Obowiązki związane ze służbą wojskową z czysto teoretycznych stały się nagle całkiem realne a wraz z nimi realne stały się również konsekwencje związane z ich niedopełnieniem. Żeby wykonać skierowane przez organy wojskowe wezwanie należy je jednak najpierw otrzymać. Ponieważ adres zamieszkania przez lata jakie upłynęły od ostatniego kontaktu z wojskiem, mógł wiele razy się zmienić to powstało pytanie czy to na obywatelu spoczywa obowiązek jego aktualizacji, czy też organy wojskowe same są w stanie go ustalić – na przykład za pomocą rejestru PESEL? Jeżeli również Ciebie ogarnęła podobna wątpliwość, to dzisiejszy artykuł pomoże ją wyjaśnić.
Obowiązek stawienia się na każde wezwanie organów wojskowych
Jednym z głównych obowiązków związanych ze służbą wojskową jest obowiązek stawienia się na każde wezwanie organów wojskowych. Zignorowanie wezwania może wiązać się z nieprzyjemnymi konsekwencjami – z zatrzymaniem i przymusowym doprowadzeniem przez żandarmerię wojskową na czele. Dlatego co do zasady ignorowanie wezwań z wojska nie jest dobrym pomysłem. Powstaje jednak w związku z tym pytanie – na jaki adres wojsko będzie kierowało takie wezwania? Czy organy wojskowe we własnym zakresie ustalają aktualne adresy osób objętych obowiązkiem służby wojskowej, czy też obowiązek ten spoczywa na obywatelach? Czy wezwania na nieaktualny adres, podany podczas kwalifikacji wojskowej będą traktowane jako skutecznie doręczone i skutkować negatywnymi konsekwencjami w razie ich niewykonania? Na szczęście obecnie obowiązujące przepisy nie są już tak restrykcyjne i raczej nie ma powodów do obaw.
Wojskowy obowiązek meldunkowy
Wiedza o zasobach kadrowych jakimi, na wypadek wojny, dysponuje państwo jest kluczowa z punktu widzenia polityki obronności. Dlatego państwo co do zasady chce wiedzieć gdzie przebywają obywatele objęci obowiązkiem służby wojskowej oraz jakimi kompetencjami mogą wesprzeć armię w razie konfliktu zbrojnego. W tym celu organy wojskowe prowadzą ewidencję wojskową, gdzie umieszcza się dane obywateli objętych obowiązkiem wojskowym, w tym między innymi ich adresy zamieszkania.
Pod rządami poprzednio obowiązującej ustawy o powszechnym obowiązku obrony Rzeczpospolitej Polskiej do aktualności danych zawartych w ewidencji wojskowej przykładano duże znaczenie. Osoby objęte obowiązkiem służby wojskowej miały obowiązek informowania organów wojskowych o każdej zmianie danych osobowych zawartych w ewidencji wojskowej, w tym przede wszystkim o zmianie miejsca zamieszkania trwającej ponad 3 miesiące. Niedopełnienie tego obowiązku, zgodnie z art. 224 starej ustawy było przestępstwem, za które groziła kara grzywny lub ograniczenia wolności. W praktyce jednak z czasem przepis ten stał się martwy. Obowiązek aktualizacji danych był dość powszechnie zaniedbywany przez obywateli, przy biernej postawie organów wojskowych. Nadal jednak formalnie obowiązywał a za jego niewykonanie groziły kary.
Aktualnie nie trzeba zawiadamiać wojska o zmianie adresu
Postępująca informatyzacja sprawiła, że organy wojskowe bez większego problemu są w stanie samodzielnie ustalić aktualne dane osobowe obywateli, korzystając chociażby z rejestru PESEL. Dlatego uznano, że dalsze obciążanie ich obowiązkiem osobistego zgłaszania zmian danych nie jest już potrzebne. Zwłaszcza, że i tak mało kto się do niego stosował. Obecnie wojsko wszystkie dane pobiera automatycznie korzystając z rejestru PESEL, Centralnej ewidencji kierowców oraz Krajowego Rejestru Karnego. Formalnie obowiązek zgłaszania danych obejmuje tylko aktywnych żołnierzy, pracowników ministerstwa obrony narodowej oraz osób przed kwalifikacją wojskową. Niezawiadomienie o zmianie adresu oraz innych danych osobowych nie jest już jednak przestępstwem i nie grozi za to żadna kara. Oczywiście nadal można to zrobić – na stronach rządowych można znaleźć instrukcje oraz odpowiednie formularze.
Doręczenie wezwania na nieaktualny adres
Co jeżeli jednak organy wojskowe skierują wezwanie do obywatela na nieaktualny adres? W praktyce nie powinno się to wiązać z żadnymi dotkliwymi konsekwencjami. Do postępowań w sprawach wojskowych stosuje się pomocniczo przepisy kodeksu postępowania administracyjnego. Zgodnie z tymi przepisami pierwsze doręczenie w sprawie musi zostać dokonane bezpośrednio do rąk adresata, lub innej osoby upoważnionej do odbioru korespondencji. Jeżeli więc do zmiany adresu doszło przed wszczęciem postępowania (a więc przed doręczeniem pierwszego pisma w sprawie) to wezwanie skierowane na stary adres będzie nieskuteczne i nie wywoła żadnych skutków prawnych.
