Postępowanie restrukturyzacyjne to świetne rozwiązanie dla firm, które znalazły się w trudnej sytuacji finansowej, pozwalające im na redukcję zadłużenia oraz spokojne wdrożenie zmian organizacyjnych, które mają poprawić ich funkcjonowanie oraz powrót do stabilnej sytuacji finansowej. Restrukturyzacja, nie daje jednak 100% gwarancji powodzenia, ponieważ ostateczna decyzja należy do wierzycieli, którzy podejmują ją podczas głosowania nad zaproponowanym przez dłużnika układem. Dlatego powinna być traktowana jako pewnego rodzaju inwestycja w przyszłość firmy, dająca szansę na uniknięcie jej upadłości i likwidacji. Restrukturyzacja nie jest rozwiązaniem tanim. Ostateczne koszty zależą od wybranego trybu postępowania oraz indywidualnej sytuacji dłużnika – ilości wierzycieli, sumy jego zobowiązań oraz struktury majątku, ale najczęściej jest to dość istotny wydatek, zwłaszcza dla firmy w trudnej sytuacji majątkowej. W dzisiejszym artykule postaram się oszacować z jakimi kosztami musi liczyć się przedsiębiorstwo, które podejmuje decyzje o wejściu w restrukturyzację.
Różne tryby restrukturyzacji – różne koszty
Restrukturyzacja może być prowadzona w jednym z czterech trybów: układowym, przyspieszonym układowym, sanacyjnym oraz postępowaniu o zatwierdzenie układu. Pierwsze trzy wymienione tryby to tak zwana restrukturyzacja sądowa – do jej otwarcia wymagane jest złożenie wniosku do sądu oraz poczekanie na jego decyzję. Postępowanie o zatwierdzenie układu to z kolei restrukturyzacja pozasądowa – rola sądu jest ograniczona do minimum a ciężar prowadzenia postępowania spoczywa na dłużniku i zatrudnionym przez niego doradcy restrukturyzacyjnym. To rozróżnienie wpływa również na koszty postępowania. Co do zasady restrukturyzacja pozasądowa jest nie tylko szybsza i mniej sformalizowana od sądowej, ale wiąże się najczęściej z mniejszymi kosztami związanymi z tym postępowaniem.
Wynagrodzenie doradcy restrukturyzacyjnego
Wynagrodzenie doradcy restrukturyzacyjnego jest podstawowym i najczęściej największym składnikiem kosztów postępowania restrukturyzacyjnego. Kształtuje się ono odmiennie w przypadku restrukturyzacji pozasądowej i sądowej, gdzie z reguły jest znacznie wyższe i odgórnie określone przepisami prawa.
- Restrukturyzacja pozasądowa
Restrukturyzacja pozasądowa, czyli Postępowanie o zatwierdzenie układu w początkowej fazie toczy się bez udziału Sądu. Dłużnik może samodzielnie wybrać doradcę restrukturyzacyjnego, który będzie prowadził postępowania na podstawie zawartej pomiędzy nimi umowy. W umowie strony mogą w zasadzie swobodnie ustalić wynagrodzenie doradcy oraz zasady jego wypłacania. Jedyne w odniesieniu do tzw. mikroprzedsiębiorców (maksymalnie 10 pracowników, roczne obroty poniżej równowartości 2 mln Euro), przepisy wprowadzają górne limity wynagrodzenia doradcy i uzależniają je od wysokości spłat na rzecz wierzycieli określonych w układzie. Zgodnie z art. 35 prawa restrukturyzacyjnego wynagrodzenie doradcy restrukturyzacyjnego w przypadku mikroprzedsiębiorców nie może przekroczyć:
- 15% od pierwszych 100.000,- zł spłat na rzecz wierzycieli
- 3% od nadwyżki ponad 100.000,- zł do 500.000,- zł
- 1% od nadwyżki ponad 500.000,- zł
Oznacza to, że jeżeli na przykład, zgodnie z układem dłużnik miałby spłacić wierzycieli w łącznej kwocie 700 tys zł, to maksymalne wynagrodzenie doradcy restrukturyzacyjnego wynosiłoby 29 tys zł. (15 tys zł (15% od 100 tys) + 12 tys (3% nadwyżki ponad 100 tys) + 2 tys (1% nadwyżki ponad 500 tys).
Dotyczy to przypadków, w których dochodzi do zawarcia układu. Jeżeli natomiast restrukturyzacja się nie powiedzie, to wynagrodzenie doradcy nie może przekroczyć dwukrotności przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za 3 kwartał roku poprzedniego (obecnie 7462,25 zł za 3 kwartał 2023r.), co stanowi około 15 tys zł.
Najczęściej w umowach określa się wynagrodzenie wstępne płatne przy zawarciu umowy wynoszące maksymalnie 15 tys zł, natomiast reszta jest wypłacana jedynie w razie zawarcia układu z wierzycielami w formie dodatkowej premii za sukces.
2. Restrukturyzacja sądowa
W przypadku restrukturyzacji sądowej wynagrodzenie skierowanego przez Sąd doradcy restrukturyzacyjnego wynika wprost z przepisów ustawy. Jego podstawę stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie, które jest mnożone przez współczynnik odzwierciedlający stopień skomplikowania postępowania, którego wielkość zależy od:
- ilości wierzycieli (1-12 podstaw wynagrodzenia)
- sumy zobowiązań dłużnika wobec wierzycieli (1-12 podstaw wynagrodzenia)
- poziomu trudności postępopwania (1-10 podstaw wynagrodzenia)
- czasu trwania postępowania (1-10 podstaw wynagrodzenia)
Przykładowo jeżeli dłużnik ma 25 wierzycieli a łączna zaległość wynosi 700 tys zł, postępowanie trwało 18 miesięcy i było przeciętnie skomplikowane to wynagrodzenie doradcy wyniesie:
- 3 podstawy wynagrodzenia za ilość wierzycieli
- 6 podstaw wynagrodzenia za sumę zobowiązań
- 5 podstaw wynagrodzenia za trudność postępowania (zależy od uznania sądu)
- 2 podstawy za czas trwania postępowania (zależy od uznania sądu)
Łącznie więc wynagrodzenie doradcy w takim przypadku stanowiłoby 16 podstaw wynagrodzenia (obecnie 7462,25 zł za 3 kwartał 2023r.) czyli prawie 120.000,- zł, a należy dodać, że jest to kwota netto, która ulega podwyższeniu o podatek VAT. W restrukturyzacji sądowej wynagrodzenie doradcy jest więc znacznie wyższe. W przypadku, w którym nie dojdzie do zawarcia układu wynagrodzenie stanowi 40% obliczonej w powyższy sposób kwoty. W trakcie postępowania dłużnik jest zobowiązany do dokonywania wpłat zaliczek na wynagrodzenie doradcy.
Opłaty sądowe i zaliczki na koszty postępowania
- Restrukturyzacja pozasądowa
W przypadku restrukturyzacji pozasądowej nie składa się wniosku do sądu o otwarcie postępowania, więc nie ma również konieczności wnoszenia żadnej opłaty ani zaliczek na pokrycie kosztów postępowania. Dopiero w przypadku, w którym dojdzie do zawarcia układu z wierzycielami dłużnik składa do sądu wniosek o jego zatwierdzenie, który podlega opłacie sądowej w kwocie 1.000,- zł.
- Restrukturyzacja sądowa
Wniosek o otwarcie restrukturyzacji sądowej podlega opłacie 1.000,- zł. Dodatkowo, wraz z wnioskiem dłużnik musi uiścić zaliczkę na koszty postępowania w wysokości przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia (7.462,25 zł), zaś w razie jego otwarcia dodatkowo zaliczkę na poczet wynagrodzenia doradcy w wysokości 30% wynagrodzenia – w terminie 7 dni oraz kolejne 10% w ciągu następnych 2 miesięcy. Oznacza to, że otwarcie postępowania restrukturyzacyjnego to koszt nawet kilkudziesięciu tysięcy złotych. Na szczęscie istnieje możliwość porozumienia z doradcą i wypłacania zaliczki na poczet jego wynagrodzenia w ustalonych z nim ratach. Nie wpływa to jednak na wysokość samej kwoty. Restrukturyzacja sądowa jest więc w tym aspekcie znacznie droższa od pozasądowej.
Inne koszty restrukturyzacji
Dodatkowo na dłużniku spoczywa również obowiązek pokrycia innych kosztów postępowania, takich jak koszt przygotowania dokumentów ekonomicznych (np. planu restrukturyzacyjnego czy prognoz przyszłych wyników), wycen majątku czy kosztów korespondencji. W przypadku restrukturyzacji sądowej dłużnik dodatkowo musi ponieść koszt przygotowania wniosku (chyba, że zdecyduje się na samodzielne jego sformułowanie, co może okazać się trudne). Koszt przygotowanie wniosku przez profesjonalną kancelarię zależy od stopnia skomplikowania sprawy i wynosi co najmniej 10-15 tys.
Podsumowanie
Postępowanie restrukturyzacyjne nie jest tanim rozwiązaniem – w szczególności w przypadku restrukturyzacji sądowej. W celu rozpoczęcia restrukturyzacji w tym trybie dłużnik, już na starcie musi dysponować kwotą co najmniej kilkudziesięciu tysięcy złotych (15 tys za przygotowanie wniosku + 1 tys opłaty sądowej + 7.462,25 zł zaliczki na koszty + zaliczka na wynagrodzenie doradcy (najczęściej przynajmniej 20-30 tys zł) oraz koszty opracowań ekonomicznych (najczęściej 5-20 tys zł). Łącznie daje to kwotę najczęściej około 50-70 tys zł. Dalsze koszty zależą od przebiegu postępowania i jego efektu. Jeżeli dojdzie do zawarcia układu, to dłużnik musi uregulować dodatkowe 60% wynagrodzenia doradcy restrukturyzacyjnego.
W przypadku restrukturyzacji pozasądowej koszty są istotnie niższe. Dłużnik nie ponosi kosztów przygotowania wniosku (bo w tym trybie go nie ma) zaś wynagrodzenie doradcy wynika z zawartej umowy i może być wypłacane w bardziej elastyczny sposób. Najczęściej przy tym wstępne wynagrodzenie doradcy nie przekracza 15 tys zł (limit ustawowy w przypadku, w którym nie dochodzi do zawarcia układu w odniesieniu do mikroprzedsiębiorców). Pozostałe koszty powstają najczęściej dopiero w przypadku, w którym dojdzie do zawarcia układu z wierzycielami, a więc postępowanie zakończy się sukcesem. Restrukturyzacja pozasądowa jest więc istotnie tańsza, ale należy pamiętać, że w tym postępowaniu ochrona dłużnika jest ograniczona jedynie do 4 miesięcy podczas ktorych dłużnik musi samodzielnie wynegocjować i zawrzeć układ z wierzycielami i złożyć do sądu wniosek o jego zatwierdzenie – w przeciwnym razie postępowanie zostaje umorzone. W przypadku restrukturyzacji sądowej ochrona trwa przez cały czas postępowania (w skrajnych przypadkach nawet 2-3 lata) i dłużnik ma więcej czasu na to, żeby w spokoju przeprowadzić zmiany organizacyjne i wdrożyć rozwiązania mające poprawić kondycję jego firmy.
